Insan Hakları Üzerine Yedi Tez: (7) Kozmopolitanizm, Eşitlik & Direnme

Costas Douzinas

Çev.: Cevher Elgin

Tez 7: Gelmekte olan kozmopolitanizm (ya da komünizm fikri) için.

Emperyal küstahlığa ve kozmopolit saflığa karşı, küresel neoliberal kapitalizmin ve insan hakları ihracının aynı projenin parçası olduğunda ısrar etmeliyiz. İkisi birbirinden ayrıktır; insan hakları, kapitalist sömürüye ve siyasi tahakküme karşı mücadeleye çok az katkı sağlayabilir. Batılı devletler ve insani yardımcılar tarafından terfi, onlara geçici bir çözüm sunar: bireylerin sınırlı bir şekilde korunması için faydalıdır ancak siyasi direnişi köreltebilir. İnsan hakları, onları direniş geleneğine geri döndüren ve ahlakçılık, acı çeken insanlık ve insancıl hayırseverlik vaizlerinin tavsiyelerine karşı mücadele edenlerin ellerinde ve hayal gücünde kurtarıcı rollerini yeniden talep edebilir.

Düzenleyici bir ilke olarak liberal eşitlik, zengin ve yoksul arasındaki uçurumu kapatmada başarısız oldu. Eşitlik, aksiyomatik bir varsayım haline gelmelidir: İnsanlar özgür ve eşittir; eşitlik sonuç değil, eylemin öncülüdür. Bu basit gerçeği reddeden her şey, bir direnme hakkı ve görevi yaratır. Yasal hakların eşitliği sürekli olarak eşitsizliği desteklemiştir; aksiyomatik eşitlik (her biri ilgili tüm gruplarda bir olarak sayılır) haklar kültürünün imkânsız sınırıdır. Bu, sağlık hizmetinin, araçlarına bakılmaksızın ihtiyacı olan herkesten kaynaklandığı anlamına gelir; ikamet ve çalışma hakları, milliyetine bakılmaksızın dünyanın bir yerinde kendilerini bulan herkese aittir; vatandaşlığa bakılmaksızın ve insan hakları hukukunun açık yasaklarına aykırı olarak siyasi faaliyetler herkes tarafından serbestçe yapılabilir.

Direnme hakkı ve aksiyomatik eşitliğin birleşimi hem evrensel bireyciliğe hem de komüniter kapanmaya karşı olan bir insanlığı yansıtır. Küreselleşme çağında, mondializasyon çağında, dünyanın yoksulluğundan mustaribiz. Her biri bir kozmostur ama artık bir dünyamız yok, sadece bir dizi bağlantısız durumumuz var. Herkes bir dünya: geçmiş olaylar ve hikayeler, insanlar ve karşılaşmalar, arzular ve hayallerden oluşan bir düğüm. Bu aynı zamanda ekstasisin, açılma ve uzaklaşma noktasıdır, ölümlülüğümüzde ölümsüzler, sembolik olarak sonlu ama yaratıcı olarak sonsuzdur. Kozmopolit kapitalistler, bizi küresel bir egemen, iyi tanımlanmış ve ölümcül bir insanlık altında dünya vatandaşları yapma sözü veriyorlar. Bu, her kozmopolitanizmin düştüğü dünyanın yokluğunun, emperyalizmin ve ampirizmin evrenselleşmesidir.

Her polisi kökünden söküp atan, her aileyi rahatsız eden, tüm egemenlik ve hegemonyaya meydan okuyan kozmosun, hayali olanın evrenselleştirici itici gücünden vazgeçmemeliyiz. Direniş ve radikal eşitlik, ütopyaya esrarengiz bir şekilde yakın olan imgesel bir haklar alanını belirler. Ernst Bloch’a göre, şimdiki zaman henüz olmayan bir geleceğin habercisidir ve eklemek gerekir ki, asla mümkün değildir. İnsanın artık “aşağılanmış, köleleştirilmiş, terk edilmiş veya hor görülmemiş bir varlık” olmadığı bir düzenin gelecek projeksiyonu, geçmişin en iyi geleneklerini güçlü bir “geleceğin anılarıyla” birleştirir.[1] Doğrusal zaman kavramını bozar ve tıpkı psikanaliz gibi, şimdiyi önceden tanımlanmış güzel bir gelecek imgesinde imgeler, ancak asla olmayacaktır. Bu anlamda, hayali alan, zorunlu olarak ütopiktir, var olmayandır. Ve yine de ütopyanın bir sosyal kimlik duygusu yaratmaya yardımcı olması gibi bu yersizlik ya da hiçlik kimlik duygumuzun temelini oluşturur. Tunus ve Tahrir Meydanında, Madrid’in Puerta del Sol ve Atina’nın Syntagma Meydanı'nda liberal kozmopolitizmin ötesine ve aleyhine giden şeyi, aşırılığının ilkesini yeniden keşfettik. Bu gelmekte olan kozmopolitliğin – ya da komünizm fikrinin vaadidir.[2]

Gelmekte olan kozmopolitanizm, dayanışma hazinesinden kaynaklansa da ne ulusların alanı ne de sınıflar ittifakıdır. Ulus, devlet ve uluslararası memnuniyetsizlik, temel insanlığa, ulusa veya devlete dönüştürülemeyen tekillikler arasındaki bir bağdan kaynaklanır. Gelecek olan kozmos, her birinin benzersiz dünyasıdır; polis, tekilliklerin sonsuz karşılaşmalarıdır. Beni bir Filistinliye, bir belgesiz göçmene veya işsiz bir gence bağlayan şey, insanlığa, ulusa, devlete veya topluma üye olmak değil, insanlığın ve kozmosun veya polis ve devletin baskın açıklamalarında yer alamayan bir bağdır.

Polisin ilkesi olan hukuk, kolektif yaşamın bazı kısımlarını kabul edip onaylayarak, diğerlerini dışlayarak onları görünmez kılarak neyin makul bir düzen oluşturduğunu belirler. Hukuk ve haklar dili nesneler veya varlıklar ile ilişkilendirir; var olanı aday gösterirler ve geri kalanını görünmezliğe ve marjinalliğe mahkûm ederler. Varoluş hakkındaki resmi ve baskın karar olarak hukuk, devasa ontolojik güç taşır. Radikal arzu ise yasanın yasakladığı ve imkânsız ilan ettiği şeye duyulan özlemdir; geçmişteki felaketlerle yüzleşen ve geleceğin vaatlerini içeren şeydir.

Eşitlik aksiyomu ve direnme hakkı, adalet ve adaletsizlik arasında devam eden mücadelede militan özneler yaratır. Direnişteki tekilliklerin bir arada olması, burada ve şimdi dostlar ve yabancılarla birlikte, direniş şehirleri, Kahire, Madrid, Atina'da konukseverlik eylemlerinde inşa edilmiştir.

Orijinal metin "Seven Theses on Human Rights: (7) Cosmopolitanism, Equality & Resistance" başlığıyla 13 Haziran 2013 tarihinde Critical Legal Thinking sitesinde yayımlanmıştır, orijinal metne bağlantı üzerinden erişmeniz mümkündür.

[1] Ernst Bloch, Natural Law and Human History Çev. J.D. Schmidt (Cambridge Mass.: MIT Press, 1988), xxviii.

[2]Costas Douzinas, Philosophy and Resistance in the Crisis (Cambridge, Polity, 2013), 9, 10 ve 11. Bölümler.